Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği Nedir?

Fetal Gelişim Kısıtlılığı / Bebekte Gelişme Geriliği genel bir ifade ile anne karnındaki bebeğin (fetus) aynı gebelik haftasındaki akranlarına göre gelişiminin / büyümesinin küçük 10. persentilden küçük) olmasıdır. Anne karnındaki bebeğin normal gelişebilmesi için bazı koşulların sağlanmış olması gerekir. Bunlardan birincisi anne karnındaki bebeğin ihtiyacı olan tüm besin maddeleri ve oksijeni alan ve bunları uterusa (rahime) kadar getirebilmelidir. İkinci olarak rahime kadar gelen tüm bu besin maddeleri ve oksijeni anne tarafından alıp göbek kordonu vasıtasıyla bebeğe ulaştırabilen ve bebekte oluşan atıkları anne tarafında aktarabilen bir plasenta ve göbek kordonu gereklidir.

Son olarak da kendisine gelen tüm bu besinleri kendi büyümesi ve gelişmesi için kullanabilen bir fetüs gereklidir. Bu üç koşul yerine getirilmiş ise bebeklerin normal büyüme ve gelişmesi beklenir. Bunlardan birisinde sorun varsa değişik çeşitlerde gelişme gerilikleri ortaya çıkabilecektir. Bütün bunlar normal olduğu halde fetüs akranlarına göre küçük ancak aynı persentilde büyümesine devam ediyorsa daha farklı yaklaşımlar gerekebilecektir.

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği neden Oluşur?

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği anneye plasentaya ya da fetüsa (bebek) ait faktörler nedeniyle ortaya çıkar. Örneğin annede kronik akciğer hastalığı var ve yeteri kadar oksijen alamıyorsa ve karbondioksiti atamıyorsa bebeğe de oksijen az gidecek ve sonuçta gelişme kısıtlılığıoluşacaktırr. Annenin akciğerlerinin sağlam ancak kalp damar hastalığı nedeniyle uterusa (rahîm) yeteri kadar kan taşıyamıyorsa yine bebeğe az oksijen gidecek ve gelişim kısıtlılığı ortaya çıkacaktır. Akciğerler ve kalp damar sistemi oksijeni alıp uterusa kadar getirdiği halde plasenta herhangi bir nedenden dolayı bu oksijeni fetüs (bebeğe) aktaramıyorsa yine gelişme kısıtlılığı oluşacaktır.

Son olarak kendisine gelen oksijeni kendi büyümesi ve gelişmesi için kullanması gereken fetüs (bebek) herhangi bir nedenden dolayı bunu gerçekleştiremiyorsa yine gelişim kısıtlılığı oluşacaktır. Bütün bunların hepsi normal olduğu halde fetüs akranlarına göre küçük ise ve takipte aynı şekilde büyümeye devam ediyorsa o zaman genetik potansiyel olarak küçük yapıda olma ihtimalinden bahsedilebilir.

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği Bebekte Ne Tür Sorunlara Neden Olur?

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği Bebekte gelişme geriliği nedenine bağlı olarak, anne karnından başlayarak tüm hayatını etkileyecek şekilde bazı sorunlara neden olabilmektedir. Gelişme geriliğinin nedeni kromozomsal bozukluklar ise bu sorunların bebeğin doğduktan sonraki tüm hayatını etkilemesi beklenecektir. Gelişme geriliğinin nedeni bebeğin anne karnında geçirdiği bir enfeksiyon ise bu enfeksiyon ile ilişkili anne karnında ya da doğduktan sonra sorunlar yaşanabilecektir. Gelişme geriliğinin nedeni sık görülen plasental yetmezlik ise, bebek kendisine gelen oksijen ve diğer kısıtlı materyalleri hayati organlarına (beyin, kalp ve böbrek üstü bezi) göndermeyi tercih eder ve diğer bölgelerden kısmaya çalışır (Şekil 1).

Şekil 1. Fetal Gelişim Kısıtlılığı Olan Bebeklerde Göbek Kordonundaki Doppler Akım Paternlerinin Değişimi

Bu durumda böbreklere az kan gitmesi ve bebeğin az idrar çıkartması ve sonuçta suyunun (amniyon sıvısı) az olmasına neden olacaktır. Azalmış amniyon sıvısı kordon basısı ve kordon kazaları için riski arttıracaktır. Bebeğe az besin ve oksijen gelmesi onda önce oksijen azlığı, sonrasında asit baz dengesi değişiklikleri en sonunda da ciddi özürlere ya da hayatını kaybetmesine neden olabilecektir.

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği Tanısı Nasıl Konulur?

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği tanısı gebenin teyit edilmiş son adet tarihi, ultrasonografi ve renkli doppler ultrasonografi ile konulabilir. Anne son adet tarihinden emin ise ve gebeliğin ilk üç ayında bakılan ultrasonografi ile bebeğin büyüklüğünün, yaşı ile uyumlu olduğu teyit edildi ise ve bebeğin ağırlığı akranlarına göre 10. persentil (%10)’in altında ise o zaman gelişme geriliğinden bahsedilebilir. Bebeğin ağırlığının akranlarına göre küçük olmasının nedenini araştırmak gerekecektir.

Plasenta yetmezliğine bağlı gelişme geriliklerinde bebeğin suyunun az olması, göbek kordonundaki ve beyin içindeki kan akımı paternlerindeki değişiklikler genellikle tespit edilebilir. Ürerus (rahim)’u besleyen damarlarda değişiklikleri görmek de mümkündür. Gelişme geriliğinin ağır formlarında yapılan bebeğin iyilik testlerinde anormallikler görülebilecektir. Bazen gelişme geriliğinin tanısı için aralıkla büyüme testleri, genetik ya da enfeksiyon vb ilişkili olup olmadığını araştırmak için ileri ve ilave testler gerekebilecektir.

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği Nasıl Tedavi Edilir?

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği tedavisi, bunu yapan nedenin bulunması ve mümkün ise ortadan kaldırılması ile tedavi edilebilir. Örneğin annenin yaşam tarzı kaynaklı (sigara vb) olduğu düşünülüyorsa bu faktörlerin ortadan kaldırılması yarar sağlayabilir. Kromozom bozuklukları kaynaklı fetal gelişim kısıtlılıkları için günümüzde anne karnında ya da doğumdan sonra tedavi imkanımız ne yazık ki mevcut değildir. Uteroplasental yetmezlik nedeniyle ortaya çıkan fetal gelişim kısıtlılıklarında esas olarak anne karnındaki bebeğe yeterli temel madde geçişinde sorun olduğu için kesin tedavisi doğum yaptırmak olacaktır.

Ancak doğum her zaman bebek için en uygun seçenek olamamaktadır. Miadından önce gerçekleşecek doğum prematüriteye bağlı pek çok sorunu da beraberinde getirecektir. O nedenle prematüre yani miadını doldurmamış olgularda bir taraftan bebeğin anne karnında kalarak büyümesine fırsat vermek. Diğer taraftan da bebeğin sıkıntıda olduğunun tespiti halinde doğum kararı almak uygun olacaktır. Bu nedenle bu tür fetal gelişme geriliği olgularının çok sıkı ve dikkatli takip edilmeleri uygun olacaktır.

Fetal Gelişim Kısıtlılığı /Bebekte Gelişme Geriliği olarak doğan bebekleri hayatlarının ileri dönemlerinde bekleyen tehlikeler var mıdır?

Fetal Gelişim kısıtlılığı ile doğan bebekler gelişimi normal seyreden bebeklere göre bazı daha çok risk barındırmaktadır. Örneğin gebelik yaşına göre bebeklerin ağırlık yüzdeleri ne kadar küçük olursa ölüm ya da sakatlık riskleri o kadar fazla olmaktadır (Fig 1).

Şekil 2. Doğum ağırlığı yüzdesi ile perinatal ölüm ve sakatlık ilişkisi (Manning 1995’ten adapte edilmiştir.

Gelişim kısıtlılığı olan bebeklerde, hayatlarının ileri dönemlerinde hipertansiyon, ateroskleroz, Tip II Diyabet ve Metabolik sorunların daha fazla görülebileceğine dair de bilgiler mevcuttur. (Gluckman, 2008). Bugün için elimizdeki veriler fetal gelişim kısıtlılığı olan bebeklerin bazı risklere daha açık hale geldiğini desteklemektedir. Bu nedenle bu tür olgularda gebeliğin takibi doğum zamanlaması. Doğumun yaptırılacağı merkezin donanımı (yenidoğan koşulları, neonatoloji vb) önemlidir ve dikkatlice yapılmalıdır.

Kaynaklar:
Manning FA: Intrauterine growth retardation. Fetal Medicine. Principles and Practice. Norwalk, CT, Appleton & Lange, 1995
Gluckman PD, Hanson MA, Cooper C, et al: Effect of in utero and early-life conditions on adult health and disease. N Engl J Med 2008