Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Nedir?

Daha Gebelik Diyabeti (GDM) ilk kez gebelikte ortaya çıkan diyabet olarak tanımlanır.  önceden diyabeti olmayan bir kişinin gebeliğinin ikinci yarısında ortaya çıkan diyabet anlatılmaya çalışılır. Gebelikte plasenta tarafından salınan hormonlar nedeniyle bir tür insülin direnci ve kan şekerinin yüksek seyretme eğilimi ortaya çıkmaktadır. Bunun amacı muhtemelen anne karnındaki bebeğe (fetüs) enerji kaynağı glikozun daha kolay geçişini sağlamaktır. Gerçekten de glikoz plasentadan fetüs özel taşıyıcı proteinleri ile ve kolaylaştırılmış difüzyon ile geçmektedir. Gebelik diyabetinin de gebeliğin başlarında değil plasenta hormonlarının ve dolayısıyla insüline karşı direncin belli bir düzeye geldiği zamanda ortaya çıkması beklenir ki bu dönem aşağı yukarı 24 ile28. Haftalar arası olarak kabul edilmekte ve GDM için tarama testleri bu dönemde yapılmaktadır. Gebeliğin ilk başlarında (ilk trimester) diyabet tanısı konuldu ise bu muhtemelen gebelikten önce var olan ancak tanısı konulamamış bir diyabet yani pregestasyonel DM olacaktır.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Ne Tür Sorunlara Neden Olur?

Gebelik Diyabeti olan annelerin bebekleri anne karnında, doğumda, çocuklukta ve uzun dönem hayatta bazı risklerin artışı ile birliktedirler. Anne karnında bebekte yapısal anomaliler, anne karnında iken oksijensiz kalmak ve ölüm, akranlarına göre iri olmak, doğum sırasında hem bebekte hem annenin genital kanalında travma ve yırtıklar, amniyon sıvısının fazla olması ve erken doğum, doğduktan sonra kan şekeri düşüklüğü, kanda bilüribin artışı, kalsiyum azlığı gibi metabolik sorunlar, akciğerlerinin akranlarına göre gelişiminin daha geri olması ve buna bağlı olarak daha çok yenidoğan geçici solunum sıkıntısı (takipte) ve respiratuvar distress sendromu riskleri açısından artmış risk grubunda sayılırlar. Ayrıca GDM annelerin bebekleri hayatlarının ileri dönemlerinde GDM olmayan sağlıklı gebelerin bebeklerine göre artmış nörolojik gelişim sorunları, artmış yağ dokusu, insülin direnci, glikoz toleransı gibi sorunlar bakımından da daha fazla risk taşımaktadırlar. Tüm bu nedenlerden dolayı gebelikte diyabet (GDM) oluşup oluşmadığını bilmek, GDM oluştu ise kan şekerini regüle etmek, böylece yukarıda sayılan artmış risklerin azaltılmasına çaba harcamak gerekecektir.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Tanısı Nasıl Konulur?

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Tanısı gebeliğin 24 ile 28. haftaları arasında yapılan tarama ve/veya tanı testleri ile teşhis edilir. İki basamaklı testler olduğu gibi tek basamaklı testler de mevcuttur. İki basaklı protokolde önce 50 gr glikoz bir bardak suda eritilerek gebeye içirilmektedir. Testi pozitif olanlara da100 gr lık Oral Glikoz Tolerans Testi yapılmaktadır. Bu test aç karnına 100 gr glikoz içiminden sonra bir, iki ve üçüncü saatte kan alınarak ve kan şekeri ölçümü yapılarak uygulanmaktadır. Bunlardan iki tanesi belirlenen eşik değerlerin üzerinde ise GDM tanısı konulmaktadır. Tek basamaklı testler ise 75 gr glikozun aç karna bir bardak suda eritilip içilmesinden önce yani açlık ve içtikten iki ya da bir ve iki saat sonra kan şekerleri bakılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü Açlık ve Tokluk 2. saat testini önermektedir. Açlık, tokluk 1. saat ve tokluk 2. saat ise Gebelik Diyabeti ile ilgili oluşturulan bir çalışma grubu (IADPSG) tarafından önerilmektedir.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Nasıl Tedavi Edilir?

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) tedavisine hastanın boyuna ve kilosuna göre Vücut Kitle İndeksi (VKİ) hesaplandıktan sonra buna göre günlük kalori hesaplaması ile başlanır. Hesaplanan kaloriye göre oluşturulan diyet GDM tedavisinin ilk aşamasıdır. Diyet ile GDM olgularının neredeyse %80’inden fazlasında istenilen kan şekeri hedeflerine ulaşılabilmektedir. Diyet ile birlikte planlanmış egzersizlerde kan şekerinin kontrolüne katkı sağlamaktadır. Tüm bunlar ile istenilen kan şekerleri düzeylerine ulaşılamazsa insüline ihtiyaç olduğu anlaşılacaktır. İnsülinin, plasentadan bebeğe geçişi ihmal edilecek kadar azdır ve gebelikte kullanımı güvenlidir. Kan şekeri regülasyonu için istenildiği kadar yüksek dozlara çıkılabilmektedir. Gebelerde kan şekeri regülasyonu için ağızdan alınan oral antidiyabetikler zaman zaman kullanılsa da bu ilaçları kullanan annelerden doğan bebeklerin uzun dönemli verileri henüz kısıtlı miktardadır. O nedenle GDM olgularında ihtiyaç varsa insülin kullanmak güvenlidir ve tercih edilmektedir. GDM olguları riskli gebelikler olduğu için perinatoloji ve endokrinoloji ile birlikte yönetilmeleri uygun olacaktır.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Tedavisinde Amaç Nedir?

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diabetes Mellitus) Tedavisinde Amaç annenin kan şekerini mümkün olduğu kadar sağlıklı gebelerin kan şekerleri düzeylerine getirmektir. Annenin kan şekerinin regülasyonundan da amaç bebeğe glikoz geçişinin artışını engellemek, bebekte insülin salınımı artışını engellemek ve bunlara bağlı riskleri azaltmaktır. Bebekte artmış kan şekeri ve buna bağlı artmış insülin düzeyleri, bebeğin iri olmasına ve buna bağlı olarak zor doğum ve doğum yaralanmalarına, suyunun fazla olması erken doğuma, doğumhanede annenin kan şekerinin yüksek olması doğumdan sonra bebeğin kan şekerinin düşmesine ve başka metabolik sorunlara neden olabilmektedir. Bu nedenlerle annenin kan şekeri regüle edilmeye çalışılır. Bu amaçla annenin parmak ucundan açlık, yemekten bir saat sonra ve yemekten iki saat sonra kan şekerleri bakılabilir. Açlık için 95 mg/dl, tokluk 1 ve tokluk 2. saatler için sırasıyla 140 mg/dl ve 120 mg/dl genel kan şekeri hedefleridir. Bu sağlanabiliyorsa bebek akranlarına göre iri değil ise ve amniyon mayii artmamış ise GDM olgusunun iyi yönetildiği söylenebilir. Kan şekeri regülasyonu iyi olduğu halde bebek akranlarına göre iri ya da amniyon sıvısı artmış ise ilave araştırma ve desteğe ihtiyaç olabileceği düşünülür.

Kaynaklar
Gestational Diabetes Mellitus Emily D. Szmuilowicz, MD, MSa , Jami L. Josefson, MD, MSb , Boyd E. Metzger, MDc, https://doi.org/10.1016/j.ecl.2019.05.001 (2019)
Johns, E. C., Denison, F. C., Norman, J. E., & Reynolds, R. M. Gestational Diabetes Mellitus: Mechanisms, Treatment, and Complications. Trends in Endocrinology & Metabolism. doi:10. 1016/j. tem.2018.09. 004 (2018).

Fetus Malformations, stillbirth, chorioamnionitis, birth asphyxia, preterm birth, macrosomia Neonate Large for gestational age, birth injury, hypoglycemia, respiratory distress syndrome/transient tachypnea, polycythemia and hyperbilirubinemia, hypocalcemia Child Neurodevelopmental impairments, obesity, increased adiposity, insulin resistance, impaired glucose tolerance Adult Obesity, insu